Malcolm Gladwell w książce „Odwet” stawia pytania: kto odpowiada za powstawanie i rozprzestrzenianie się „epidemii społecznych”? Jakie mają źródła? Czy człowiek ma na nie wpływ? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ale wybrzmiewa – udział człowieka jest spory. Warto zaznaczyć, że książka jest osadzona w realiach amerykańskiego społeczeństwa, wiele przykładów odnosi się właśnie do Stanów Zjednoczonych, jednak czytelnik z łatwością może odnieść je do innych kontekstów.
„Wszystkie te historie pokazują, jak ludzie – celowo lub nieumyślnie, kierując się dobrymi lub złymi intencjami – podejmowali decyzje wpływające na przebieg i kształt takiego lub innego zaraźliwego zjawiska społecznego.”
Napady na bank i medyczne przestępstwa – szokujące początki
Początkowo autor opisuje sprawę napadów na bank i ich epidemię w Los Angeles. Pokazane zostały schematy i proces działania osób zamieszanych w rabunki, które dzięki tym działaniom stały się sławne. Jest to naprawdę szokujące. Jeszcze bardziej szokujące były opisane medyczne przestępstwa i ponownie, osoby zamieszane w takie akcje pełniły wysokie stanowiska, stały się popularne. Autor porusza także temat epidemii opioidów.
„Epidemie uwielbiają monokultury. A l e m y r ó w n i e ż. Czasami wręcz robimy wszystko, by je stworzyć – nawet jeżeli w ten sposób narażamy na niebezpieczeństwo nasze dzieci”.
Poplar Grove – czy istnieje idealne miejsce do życia?
Jednym z najbardziej smutnych fragmentów jest historia Poplar Grove (nazwa robocza, umowna, nie jest prawdziwa, aby nie można było zidentyfikować danego miejsca) – pozornie idealnej społeczności z doskonałą szkołą i bezpiecznym otoczeniem. Nagle w tym miejscu zaczyna się fala prób samobójczych wśród dzieci. Coś, co na początku szokuje, staje się przykrą codziennością. Gladwell analizuje to zjawisko i opisuje presję społeczną nałożoną na dzieci już w podstawówce, głównie ze strony rodziców.
„Tak wygląda poważne podejście do punktów przełomowych. Jeżeli przekroczenie pewnej granicy rzeczywiście prowadzi do poważnych negatywnych konsekwencji, musimy zadbać o to, by nigdy jej nie osiągnąć”.
Holocaust i milczenie do 1978 roku
Szczególnie poruszający jest rozdział o Holocauście i klubie ocalałych w Los Angeles. Gladwell pokazuje, jak do 1978 roku słowo „Holocaust” praktycznie nie funkcjonowało w świadomości społecznej. Dopiero głośny serial telewizyjny z Meryl Streep sprawił, że miliony Amerykanów po raz pierwszy zetknęły się z tym tematem (pierwsza emisja mini serialu zebrała przed ekranem połowę ówczesnego społeczeństwa Ameryki, a później społeczeństwa Niemiec). Statyści myśleli, że sceny ze scenariusza zostały wymyślone i nie mogli uwierzyć w okrucieństwo, jakie spotkało tyle niewinnych osób…
Ciekawostki, które otwierają oczy
Kilka wybranych ciekawostek:
- Wiesz, że wystarczą 3 kobiety, aby zespół zarządu dużej firmy złożony z kobiet i mężczyzn miał większą siłę przebicia?
- Dlaczego gepardy zaczęły wymierać i jaka tkwi tajemnica w ich zaskakującym DNA?
- „White flight” to ucieczka białych Amerykanów z miast w obliczu napływającej rosnącej liczby Afroamerykanów (tak naprawdę wystarczyła jedna czarnoskóra rodzina, aby rozpoczęła się migracja).
- Wiesz, że osiedle Lawrence Tract w Palo Alto w latach 50. było próbą budowania równości rasowej i kontrolowanej integracji rasowej?
- Osoby odpowiedzialne za powstanie silnie uzależniających opioidów tak naprawdę nie żałują, że wpuścili je do medycyny?
„Bardzo trudno zaakceptować te słowa. Podobnie jak nieustanne wmawianie sobie, że nie ponosimy żadnej odpowiedzialności za epidemie wokół nas, bo pojawiają się znikąd i zawsze nas zaskakują”.
Dlaczego warto sięgnąć po „Odwet”?
W książce opisanych jest znacznie więcej przykładów i są one rozebrane na części pierwsze: autor przytacza fragmenty wywiadów, spraw sądowych, przytacza eksperymenty, wyniki badań. Każdy rozdział łączy się z kolejnym (i poprzednim), tworząc spójną i dynamiczną narrację. Książkę naprawdę bardzo sprawnie się czyta, angażuje, zaskakuje i skłania do zadawania sobie trudnych pytań.
Zdecydowanie warto ją przeczytać, wciąga od pierwszych stron. Gladwell obnaża smutną prawdę o ludziach – widzimy, wiemy, że dzieje się coś złego, czasami w tym uczestniczymy, a w efekcie i tak nic z tym nie robimy. Autor pokazuje, jak kształtuje się zbiorowa świadomość, jakie pułapki niesie życie w społeczeństwie i jak bardzo każdy z nas jest częścią większych procesów, o których często nie mamy pojęcia.
„Epidemie rządzą się określonymi prawami. Mają swoje ograniczenia i są kształtowane przez nadopowieści, które s a m i t w o r z y m y. Gdy osiągają punkty przełomowe, zmieniają swoje rozmiary i formy – a my możemy przewidzieć, kiedy i gdzie pojawiają się te punkty. Epidemie są napędzane przez ludzi, których można zidentyfikować. Narzędzia potrzebne do opanowania epidemii są powszechnie dostępne. Możemy pozwolić, by wykorzystywały je osoby pozbawione skrupułów. Albo możemy za ich pomocą zbudować lepszy świat”.
współpraca bartertowa / reklamowa z Wydawnictwem Znak Literanova
